निकुञ्ज अभ्यासमालाको ८१ औँ शृङ्खलामा आज हामी नेपाली लोकलय झ्याउरेमा अभ्यास गर्नेछौँ ।
झ्याउरे नेपालको अत्यन्त प्रसिद्ध लोकलय हो । देवकोटाका मुनामदन, कुञ्जिनी, माधव घिमिरेको पापिनी आमा लगायत विभिन्न खण्डकाव्यहरूमा यसको सशक्त प्रयोग भएको देखिन्छ । दुर्इ हरफको एक पद्य मानिने यस झ्याउरे लयमा एक हरफमा १६ अक्षर हुन्छन् भने शास्त्रीय छन्दमा झैँ यसलार्इ गण या मात्रागणनाको दायरामा राखिँदैन । स्थिति हेरेर स्वरको उच्चारणमा आवश्यकताअनुरूप लघुलार्इ गुरु र गुरुलार्इ लघु पनि उच्चारण गर्ने प्रचलन छ । नेपाली समाजमा भिन्न भिन्न झ्याउरे लय प्रसिद्ध छन् । तीमध्ये मुनामदनको लय सर्वाधिक लोकप्रिय छ । आज हामी सोही लयमा लेखनको अभ्यास गर्नेछौँ । झ्याउरे लयमा एक श्लोकमा दुर्इ हरफ हुने भनिए पनि हामी आज चार हरफलार्इ एक पद्य मानी अभ्यास गर्नेछौँ । जसमा चतुर्थ हरफमा समस्या अनिवार्य रूपमा आउनुपर्नेछ ।
छन्द - झ्याउरे (लोकलय) अक्षर - ३+२/३+२/३+३ = १६
विश्राम - पञ्चम, दशम र अन्तिममा ।
समस्या - मायाकाे महत्व।
चल्दैछ यहाँ परीक्षा हाम्राे उत्तीर्ण हुनुछ
कर्तव्य पुरा गरेर अर्कै लाेकमा जानुछ
सङ्कीर्ण बनी घृणा र इर्ष्या गरेर के पत्ताे
सद्भाव राखाैँ सबैमा बुझाैँ मायाकाे महत्व
- विजय तामाङ