सानो छ मेरो घर

ढोकाबाट प्रवेश गर्नु पहिले ठोकिन्छ ठाडो शिर
मैले झुक्न सिकेँ यहीँ जमिनको मोती टिपेँ आखिर ।
मान्छेको व्रतबन्ध हुन्छ, यसको फेरिन्छ छानो-खर
सारा मानव जन्म उद्धृत हुने सानो छ मेरो घर ।।

भोकाए पछि एक पेट भरिए मीठो छ आँटा पनि
माटो स्पर्श गरेर रात सकिए प्यारो छ निद्रा पनि ।
आशा छैन उचालिने न त कुनै पाताल खस्ने डर
धर्तीमै अमरावती सरह यो सानो छ मेरो घर ।।

आफ्नो सुक्ष्म प्रभा रहेछ, झुपडी ज्यादै ठुलो सम्झिई
राती देह जलाउँदै जुनकिरी पस्छन् उज्यालो लिई ।
बल्दैछन् छतमाथि दीपकहरू आकासमा सुन्दर
बाह्रै मास तिहार झैँ झिलिमिली सानो छ मेरो घर ।।

मेरा हार्दिक मित्र हुन् कुसुम यी उद्यान हो आँगन
मात्रै यो घर हैन तीर्थ छ यहीँ रम्दैन कस्को मन ?
यो छाती छ फराकिलो मुलुकनै राखे अटायो तर
आफ्नो खातिर धेर ठाउँ नलिने सानो छ मेरो घर ।।

केका लागि ??

⬛केका लागि दशैँ, तिहार, छठ यी जात्रा तथा उत्सव ?
     केका लागि विवाह, न्वारन तथा श्रद्धाञ्जली पर्व छ ?
     अर्काको सुख, शान्ति वा सफलता चाहन्न मान्छे जब
      केका लागि विशाल मन्दिर बने मान्छे भए दानव ??

⬛केका लागि कला र संस्कृति रह्यो जान्दैन कोही भने
    केका लागि विधान, कानुन बन्यो मान्दैन कोही भने ?
    खाँचो छैन नवीन आधुनिकता, विज्ञान शिक्षा त्यहाँ
    मान्छेले दिन अन्धकार रहँदा आगो निभाए जहाँ ।।

⬛केका लागि धनी भनी अवनिमा तर्केर हिँड्छौ तिमी
    केका लागि विरोध, ईख मनमा राखेर हिँड्छौ तिमी ?
    अर्काको उपकार सोच्न नसकी जो हिँड्छ खाल्डो खनी
    केही पूर्ण हुँदैन काम त्यसरी ऊ हिँड्छ जोगी बनी ??

⬛सम्झी व्यर्थ छिमेक गाउँघरका आफन्त साथीजन
    छाडी देश विदेशिने समयमा मान्दैन मेरो मन ।
    केका लागि स्वतन्त्रता, हक भनी चर्को भयो भाषण
    केका लागि दया, कृपा जब स्वयम् बन्दी भयो जीवन ??

⬛गर्छिन् देश भनेर प्रेम दिलले नेपाल आमा जहाँ
    केका लागि विभेद मानिस सबै हुन् अंशभागी यहाँ ।
    केका लागि घमन्ड, शक्ति छ भनी देखाउँछौ पाखुरा
    बिर्सी भोलि उही दिशा भुवन यो त्यागेर जाने कुरा ।।

छन्द चौतारीमा

सोचेर बोल्ने गरौँ

बाटोमा पहिरो गयो अनि ढिला पुग्दा भएँ नाजुक
माफी माग्नु अगाडि हाजिर गरेँ सम्झेर आकस्मिक !
इच्छा हैन कुनै थियो विवशता त्यस्तो पला के गरौँ
यस्तै हुन्छ बुझेर हाकिमहरू सोचेर बोल्ने गरौँ !!

मेरो चित्त सफा छ जागिर कुनै खानेकुरा होइन
लागे दाग इमानमा मयलझैँ जाने कुरा होइन ।
पश्चाताप लिने दिने मन भए बोलेर सोच्ने गरौँ
ए साथी ! पछुतो हुँदैन कहिल्यै सोचेर बोल्ने गरौँ !!

जस्तै पुस्तक याद होस् जतिसुकै ठूला बनून् डाक्टर
रोगीको उपचार गर्न उसकै के रोग सोधिन्न र ?
आफ्नोमात्र ब्यथा बुझेर भगवान् को हुन्छ सोच्ने गरौँ
कस्तो मानिससङ्ग सम्मुख छ को सोचेर बोल्ने गरौँ !!

पर्खाइ हाे जीवन

पर्खाइ हाे जीवन

टिप्पणी सम्वाद

गिरिराज जाेशी
पोख्यैा सुन्दर रम्य भाव कविजी साह्रै सिँगारीकन 
गालीकै यदि चाहना छ त भने लेख्नूँ बिगारीकन ।

विजय तामाङ
लेख्दै थेँ गुरुबाट प्रेरित भर्इ राखेँ यहाँ फुर्किर्इ
सित्तैमा कसरी म सुध्रिन सकूँ गाली नपाएपछि ।

गिरिराज जाेशी
यस्तो लाग्छ निसासिइन्छ कविता ताली नपाएपछि ।
 
विजय तामाङ
अाफ्नै लाग्छ सबैजना गुरुहरू ताली र गाली मिले ।

जीवन काश्यप
लेख्यौ भाव मिठो भरेर कविजी शार्दूलमा काव्य यो 
साँच्चै लाग्छ निकुञ्जमा विजयको यो लेखनी धन्य भो।

छन्दबध्द नेपाल

मानाैँ फाँट मधेस हिँड्न सजिलाे दृष्टान्त हाे ह्रस्वकाे
त्यस्तै दीर्घ घुमाउराे सडक हाे हाम्रै नुवाकाेटकाे ।
अग्ला लेक हिमाल पर्वतहरू ती छन् सबै छन्दमा
खाेला बग्दछ एकनास लयमा स्वर्गीय अानन्दमा ।।
---
भन्दै काेकिल धेर चिन्तित भयाे ऊ नाच्न जान्दैन रे
के खाँचाे उसकाे छ गायन कला, उत्कृष्टता भन्दिएँ ।
ए दूबाे अब त्याग बाँस जसरी अग्लाे हुने चाहना
अाफैँ दुःख गरेर हाँसिल गरे मिल्नेछ अग्लाेपना ।।
---
याैटा छन्द मिठास थ्याे धरहरा अग्लाे थियाे नाैतला
नाैलाे छन्द बन्याे अहाे जमिनमा त्याे गाभिएकाे पला ।
अास्था सुन्दर अात्ममा छ गहिराे भूकम्प अायाे तर
लाग्याे अद्भुत छन्दभङ्ग नहुने ढल्दा नि देवालय ।।
---
धेरै जात विभिन्न संस्कृतिहरू सम्पत्ति हाे देशकाे
सारा धर्म समान छन् यदि भने के अन्यथा चाहियाे ?
ए डाँफे रनभुल्ल छाै कि नबुझी हेर्दै अनेकाैँ गण
याे नेपाल स्वयम् सुरम्य कविता गर्नू तिमी वाचन ।।
---
छन्द दिवसकाे शुभकामना सबैलाई ।

बाँच्दैन सङ्कीणर्ता

पुग्दा माथि घमण्ड गर्दछ भने उत्कर्षमा भ्यागुताे
सत्यानास भयाे उचाइ भुलियाे झर्दा पछारिन्छ त्याे ।
सेताे सूर्य उदाउने क्षणिक हाे ताताे हुने बालुवा
याे याैटा बलियाे उदाहरण हाे बाँच्दैन सङ्कीणर्ता ।।

गाह्रो भयो बिर्सन

के ठेगान कहाँ पुगेर कसरी टुङ्गिन्छ यो जीवनी ?
केहीमा पछुतो कसैसँग कुनै छैनन् गुनासा पनि ।
आए काल तयार जान जहिल्यै संसार छाडीकन
यौटा स्वर्ग समान यो मुलुक हो गाह्रो हुने बिर्सन ।।१।।

चासो छैन मनुष्य ती समयको भुङ्ग्रो समात्नेहरू
चाहे दौडिरहोस् न रात नभनी निद्रा नपर्नेहरू ।
चोक्टा पाउन त्यो लडाइँ झगडा भुल्नेछु आन्दोलन
लागू गर्नु छ योजना सहिदका चाहन्न त्यो बिर्सन ।।२।।

तेरो सास गएछ बल्ल भनियोस् टेकेर यो लासमा
चाहे सज्जन त्यो थियो भनिरहोस् रोएर सन्त्रासमा ।
सम्झी अश्रु बहाउने प्रति दया देखाउने छैन म
कर्णाली चुपचाप रुन्छ गहिरो गाह्रो भयो बिर्सन ।।३।।

धारा तर्र चढाइदे रगतको हाँस्छन् भने देवता
माटोको अवसान हेर्न नपरोस् गर्दैछु यो प्रार्थना ।
सारा दुःख भुलाउने छु मनको स्वर्गीय आलोकमा
आमाको अनुहारको चमक हो गाह्रो हुने बिर्सन ।।४।।

सारा फूल फुली त्यसै जमिनमा जारी छ झर्ने क्रम
मात्रै शोक वियोगका पलहरू दोहोरिए क्रन्दन ।
पैसाका सब लेनदेन सकिने भो बेचिए जीवन
फिर्ता गर्नु थियो निगाह गुरुका गाह्रो भयो बिर्सन ।।५।।

Listen to My recorded Poem - Anchor (गाह्राे भयाे बिर्सन)

Listen to My recorded Poem - Anchor (गाह्राे भयाे बिर्सन)

गाह्रो भयो बिर्सन

के ठेगान कहाँ पुगेर कसरी टुङ्गिन्छ यो जीवनी ?
केहीमा पछुतो कसैसँग कुनै छैनन् गुनासा पनि ।
आए काल तयार जान जहिल्यै संसार छाडीकन
यौटा स्वर्ग समान यो मुलुक हो गाह्रो हुने बिर्सन ।।१।।

चासो छैन मनुष्य ती समयको भुङ्ग्रो समात्नेहरू
चाहे दौडिरहोस् न रात नभनी निद्रा नपर्नेहरू ।
चोक्टा पाउन त्यो लडाइँ झगडा भुल्नेछु आन्दोलन
लागू गर्नु छ योजना सहिदका चाहन्न त्यो बिर्सन ।।२।।

तेरो सास गएछ बल्ल भनियोस् टेकेर यो लासमा
चाहे सज्जन त्यो थियो भनिरहोस् रोएर सन्त्रासमा ।
सम्झी अश्रु बहाउने प्रति दया देखाउने छैन म
कर्णाली चुपचाप रुन्छ गहिरो गाह्रो भयो बिर्सन ।।३।।

धारा तर्र चढाइदे रगतको हाँस्छन् भने देवता
माटोको अवसान हेर्न नपरोस् गर्दैछु यो प्रार्थना ।
सारा दुःख भुलाउने छु मनको स्वर्गीय आलोकमा
आमाको अनुहारको चमक हो गाह्रो हुने बिर्सन ।।४।।

सारा फूल फुली त्यसै जमिनमा जारी छ झर्ने क्रम
मात्रै शोक वियोगका पलहरू दोहोरिए क्रन्दन ।
पैसाका सब लेनदेन सकिने भो बेचिए जीवन
फिर्ता गर्नु थियो निगाह गुरुका गाह्रो भयो बिर्सन ।।५।।

सकिए तेरा उज्याला दिन

निकुञ्ज अभ्यासमाला ८२
छन्दःशार्दूलविक्रीडित
समस्याः सकिए तेरा उज्याला दिन
अभ्यास समयः ०८ः०० देखि ०९ः०० साँझ
(सिरियाको नर संहार प्रति कविहरूको भावना।)

सकिए तेरा उज्याला दिन

भत्काइस् सबका नयाँ घरहरू बन्दै गरेका थिए
नौला पुष्प अबोध आँगन भरी फुल्दै गरेका थिए
टुक्रेका सपना र मानसिकता सक्छस् यथावत् बना
गर्दैछन् प्रतिकार बुझ्नु सकिए तेरा उज्याला दिन ।

के सोच्छस् नभए अभाव रुपियाँ चल्नेछ तेरो सबै ?
जे चाह्यो सहसा त्यही गरिदिने आफैँ महादेव झैँ
तेरो कर्म विरुद्धमा दिनदिनै बढ्दैछ आलोचना
हौसिन्छस् कतिखेरसम्म सकिए तेरा उज्याला दिन ।
- विजय तामाङ

सिरिया

सम्झे दुख्दछ दुःखमा छ सिरिया अावाज अायाे यतै
फुल्ने फूलहरू अभाव रहला भत्के बगैँचा सबै
हाम्राे देश धनी भए अलिकता पानी पठाअाैँ त्यता
थाेरै राहत मिल्छ है रगतकाे खाँचाे परेकाे पला

यस्तै झैझगडा अथाह पहिले नेपालमा भैदियाे
नेपाली इतिहास अाज सहसा साकार दाेहाेरियाे
हामी हाैँ सब बन्धुबान्धव भने नारा बिरामी भयाे
नाेक्सानी सब विश्वकाे निकट भाे माटाे खरानी भयाे

सुन्दा काँतर कान डम्म थुनिए
विकासमा सपथकाे नारा बिरामी भयाे

मर्नेहरू

नेपाली मन याे स्वभाव यसकाे

सम्भावना देखियाे

दाेस्ताना अब एेतिहासिक बन्याे धेरै पुरानाे भयाे
बेला माैसम लाग्छ याे समय नै बेमाैसमी वैलियाे
उत्साही तटमा सबै मनमनै बग्दै थियाैँ छाल झैँ
एकाएक अथाह भै बदलियाे अाकाश तत्काल नै ।१।

चिन्तामा किन माैन छाैँ सबजना काेही नमर्दा पनि
भावातीत यहाँ नवीन घटना केही नघट्दा पनि
मायाकाे अनुमान मात्र गरियाे अाधार पाएँ जब
साेच्थेँ सुन्दर जिन्दगी हरघडी बाँच्नेछु साथीसँग ।२।

बाेल्दा सुध्रिन सक्छ हालत दशा सारा समस्याहरू
बढ्ता बिग्रिन सक्छ माैन रहँदा सम्बन्ध बाँकी बरु
के चल्दैछ दिमागमा मनुजकाे बुझ्नै नसक्ने भयाे
के गर्थेँ जब साथमा नरहने सम्भावना देखियाे ? ।३।




एेना बाेल्छ खिस्याउने नजरले एक्लै नबाेल्दा पनि
खै तेराे सब मित्रता मरिगयाे हाँस्दैछ यस्ताे भनी ।३।

अाफ्नै मानिस हाैँ सबै भन कता कस्ले सुनायाे कुरा

मैले बुझ्न नस गल्ती गरेकाे भए
माफी मलार्इ दिनु
बाँच्ने जुक्ति कुनै नयाँ मगजमा  अाएन जस्तै गरी
झर्नामा बहने प्रशस्त जल झैँ झर्छन् विनाकारण
मेराे सामु यताउता नगर है त्याे शब्द उच्चारण
शैलीमा बाँच्दै कुनै यादमा

बालुवाखर्क (जन्मभूमि)

जिल्ला धादिङ भित्र दक्षिण यता थाक्रे परेता पनि
हावा मध्यमको छ शीतल हुने उस्तै छ माटो पनि
द्यौताको रचना प्रशस्त छ यहाँ हिस्सा कुनै स्वर्गको
पानी झन् गुलियो मिठो भुवनकै यो बालुवाखर्कको
/१/
सानो गाउँ मिलेर आपस सबै बाँडीचुँडी रम्दछन्
चिन्ता दुःख कतै परे यदि यहाँ मान्छे सबै जम्दछन्
देखिन्छन् मनका कुरा नयनमा छन् पारदर्शी सबै
आए पाहुनु रात गाउँघरमा सत्कार गर्छन् हदै
/२/
खोला छन् झरना भएर बहने आनन्द पार्ने मन
यो पीयूष अमूल्यको जल पिए चोखिन्छ मैलो तन
गर्छन् ती लयमा चरी चिरिबिरी सङ्गीत अर्कै भरी
झाडीमा महँगो हुने जडिबुटी लाखौँ हजारौँ थरी
/३/
भेटिन्छन् अमला गुराँस बनमा रङ्गीन चारैतिर
साँच्चै यो मन लोभले इतरियो हेरेर चारैतिर
भूवा झैँ छरपस्ट कालिजहरू खेल्छन् बगैँचा भरि
रुन्छन् बालक आउँदा  नजिक ती आफैँ समातौँ भनि
/४/
सेताम्मे दिनरातमा हरघडी चम्किन्छ चाँदी सरी
आम्दानी हुनसक्छ धेर सपना रोपेर बारी भरि
थाकी आउँछ चन्द्रमा अनि ढिला घस्रिन्छ आकाशमा
आफ्नै त्यो अनुहारको चमक झैँ देखेर संसारमा
/५/
मस्तीमा बनभोजको सबजना आए कुनामा यतै
भूल्नेछौ सबथोक त्यो शहरको फोहोर धूलो सबै
सारा प्रीत थुपार त्यो मनभरी गाऊ तिमी छन्दमा
पायौ बाँच्न कहाँ यसै किसिमले स्वर्गीय आनन्दमा
/६/

छोडी गएकी किन

छोडी गएकी किन

मुस्काएर चिहाउँदा नजरले शालीन औधी थियौ
यो संसार बडा थियो तर तिमी एक्ली हितैषी थियौ
एक्लै यो भिडमा तिमी अलप भै मेरो रुवायौ मन
यौटै प्रश्न सदा पिरोल्छ मनमा छोडी गएकी किन ?
१
चङ्गा झैँ अझ माथि माथि नभमा आकासिएको थिएँ
झन् बेहाल भयो त्यसै समयमा धागो चुँडायौ प्रिय
प्यारो मौसम यो बसन्त बिचमा पारी अँध्यारो दिन
आफ्नै स्वार्थ दिएर प्राथमिकता छोडी गएकी किन ?
२
यौटै जीवन लक्ष्य खास सपना साझा दुवैको थियो
अर्कै मार्ग हिँड्यौ तिमी अब यहाँ मेरो बिचल्ली भयो
अस्तायो नव सूर्य आज अधुरो कालो भयो जीवन
यो स्वार्थी दुनियाँ हराउनु थियो छोडी गएकी किन ?
३
पैसाको भरले नयाँ शहरमा टिक्नै सकेनौ तिमी
एकैचोटि लडाउँदा समयले उठ्नै सकेनौ तिमी
काँडा झैँ बिझिएछ भित्र मुटुमा थाहा दिएनौ किन ?
एक्लै दुःख व्यथा सहेर सहसा छोडी गएकी किन ?
४
नौलो स्वप्न सदैव जीवित हुने साँच्चै सुनौलो थियो
सोच्दा आज अथाह मूर्त नहुने हिस्सा दिवास्वप्नको
के सोचेर खुसी दियौ भुवनमा सारा मलाई भन
यात्रा जीवनको पुरा नसकिँदै छोडी गएकी किन ?
५
बाढी याद बनेर आउँछ निकै भिज्छन् परेली कति
बाँच्ने हो कसरी विशेष मुटुको टुक्रा हराएपछि
मूर्छा पर्छु तिमी म साथ नभए अर्को कुरा जान्दिनँ
बस्दै छौ चुपचाप बात नगरी छोडी गएकी किन ?
६
#शार्दूलविक्रिडित
प्रयास मिति : फागुन १, २०७४