आमा

आमा उद्गम  बिन्दु हुन् भुवनकी हुन् सृष्टि सञ्चालिका
सारा जीवनकी विशिष्ट सँगिनी हुन् प्रेरणा शिक्षिका
आमा नै परिवारकी हृदय हुन् सत्भावकी स्रोत हुन्
देवी हुन् यस अर्थमा सयवटा धन्दा गरी भ्याउँछिन् ।१।

मायाको छ समुद्र जोसित यहाँ आमाहरू मौन छन्
सानो चित्त हुनेहरू हृदयले माया गरेँ भन्दछन्
आमा जल्न तयार छिन् अनलमा सन्तानका खातिर
कस्लाई यति प्यार गर्छ कसले यो विश्वमा आखिर ।२।

जो रोइन् सब जिन्दगीभरि त्यही सानो कुनामा बसी
छोरो विश्व घुम्यो भनेर जहिल्यै हाँस्छिन् मनाई खुसी
मेरै बात सुनाउँछिन् यदि कुनै आए भने मानिस
बोल्दैनन् घरमा पसेर बटुवा छन् दिक्क आमासित ।३।

छिन् आफू कमजोर जीर्ण जहिल्यै चिन्ता छ सन्तानको
देख्छिन् दूर पहाडबाट सपना यूरोप–जापानको
पृथ्वी सुन्दर सौम्य शान्त हुनुमा आमा छ तिम्रै दया
पीडामा पनि मुस्कुराइरहने को बुझ्छ तिम्रो कला ।५।

जस्को कारण जिन्दगी छ सजिलो – यात्राहरू सुन्दर
आमा छिन् र त फर्किने मन भयो सम्झेर आफ्नै घर
साथी जीवनमा असङ्ख्य सपना साँचेर के अर्थ छ
आमाकै मुख अन्धकार छ भने बाँचेर के अर्थ छ ? ।६।

रेडक्रस कविता

कतै वर्षा र बाढीले घरखेत बगाउँछ

कतै दुर्घटना हुन्छ कतै भूकम्प आउँछ

हुँदैन व्यर्थ त्यो बेला युरेसको सदस्यता

जान्छौँ राहत बोकेर विपत् पर्छ जताजता ।

कहिले मदर टेरेसा कहिले हेनरी ड्युना

परोपकार जन्मिन्छ संसारको कुनाकुना

इष्टमित्र सबै मान्छे हो विश्व पाहुनाघर

लागूँ सदैव सेवामा छोटो यो जिन्दगीभर ।

कसैको भोकमा मेरो पनि नीद हराउँछ

अरूको शोकमा मेरो पनि आँखा रसाउँछ

चोट लागे कसैलाई म स्वयम् ओखती बनूँ

प्यास लागे कसैलाई नारायणी नदी बनूँ ।

मैले दान गरे सानो अर्को ज्यान बचाउँछ

बाँडेपछि दुईगाँस मनले शान्ति पाउँछ ।

चुँड्नु पर्दैन यी फूल झुक्नु पर्दैन यो शिर

म सेवा गर्छु भन्नेले जानुपर्दैन मन्दिर ।

ए साथी! सपना के छ ? पढीलेखी ठुलो हुने ?

तिम्रै हुनेछ संसार सेवाभाव लियौ भने

लोभ ईर्ष्या, गरी चिन्ता किन डुलाउँछौ मन

आफ्नो स्वार्थ भुलेमात्र बन्छ सार्थक जीवन ।

सिन्धुसित –विजय तामाङ

ए सिन्धु एकैछिन बग्न छोड
सवाल उठ्छन् मनमा करोड
विशाल तिम्रो दुनियाँ रहेछ
थोरै बताऊ दिलभित्र के छ ?१

भन्नेहरु सागर शान्त भन्छन्
विद्धान् महाबुद्ध समान गन्छन्
देखेँ तिमी तैपनि छट्पटीमा
केको कमी व्याप्त छ जिन्दगीमा ?२ 

तरेर खोल्सा खहरे बनेर
बगेर आयौ पृथिवी चिरेर
संघर्ष गर्ने सकियो उमेर
के गर्न खोज्छौ अब उम्लिएर ?३

नदी तिमीतर्फ बगी रहन्छ
खोला तिमीझैँ स्थिर बन्छु भन्छ
उठेर ए सिन्धु मछेउ आऊ
तिम्रो कुनै लक्ष्य भए सुनाऊ ।४

नियाल आफ्नै गहिराइभित्र
गन्तव्य तिम्रो छ त्यतै सचित्र
कि फेरि फर्की चढ अन्नपूर्ण
फेरेर चोला बन यात्रु पुःन ।५

बसी किनारातिर आज फेरि
सोच्दैछु तिम्रो अनुहार हेरी ।
ए सिन्धु लाग्दापनि भोकप्यास
सदैव हिँड्छौ गति एकनास ।६

तिमी चढेको पनि नाउ डुब्ला
कि मार्ग बिर्सेर अन्यत्र पुग्ला 
बेचैन देखेँ किन चेहरा यो
खोजी रहेछौ किन, के हरायो?७

भेटेर कोही दिलमा बस्यो कि?
या मार्गमा खास चिनो खस्यो कि?
सम्हाल्नुपर्ने चिज पो फुट्यो कि?
ए यात्रु झोला बसमा छुट्यो कि?८

यहाँ सबै कर्म सकेर आयौ
आनन्दमा छौ किन छट्पटायौ ?
आँसू छ आँखाभरि क्यै बुझिन्न
साह्रै खुसी छौ कि हिया छ खिन्न ?९

खोला नदीझैँ वनकुञ्जभित्र
निसासिने कारण छैन मित्र
परन्तु हिँड्छौ किन आत्तिएर 
यताउता छालहरु लिएर ?१ं०

कि पीर यात्रा सकियो भनेर
कि अन्त्य – अर्को सुरु हो भनेर ?
कि डुब्छ तिम्रो ऋणको लगानी
कि सुक्छ तिम्रो भल मूल पानी ?११

सोचेँ तिमीबाट सिकेर पाठ
बखान गर्नेछु म विश्वमाझ ।
मानौँ म आएँ ऋषिको कुटीमा
प्रसन्नता देखिनँ झोपडीमा ।१२

पिरोल्छ केले मन व्यग्र पार्छ
तिमी डुबेमा कसले उतार्छ ?
तिम्रो कथा बाहिर भव्यता छ
तिमी यतै छौ, मन पो कता छ?१३

ए सिन्धु बिर्सेर हजार पीर
नसोच धेरै, मन राख धीर
थोपा दुईचार कतै छुटेर
अस्तित्व तिम्रो सकिदैँन हेर ।१४

भयो तिमीले अघि सर्न छोड
सानातिना खाडल भर्न छोड
खोल्सा नदी ताल कुवाहरु छन्
याे देशकाे निम्ति युवाहरु छन् ।१५

तिम्रो भकारी अब रित्तिदैँन
पोखिन्छ भन्ने डर त्रास छैन
युगौँ बितायौ अनिदो – निदाऊ
आरामले जीवन यो बिसाऊ । १६

घमण्ड (उपजाति)

 घमण्डको पर्वतमा चढेर
हेरुँ भने जीवन यत्तिखेर
कतै उभेको छु स्वयम् म आफू
अरु कसैको वशमा छ जादू । 

म फुल्छु होला सय सालसम्म
आजै झरेतापनि के अचम्म
जो फल्छ त्यो झर्छ, यही रहेछ
यस्तै छ यो जीवन भन्नु के छ?

आफ्नै छिमेकी सरकार होलान् 
पैसा, घडेरी, घर, कार होलान्
के गर्नु यस्ता चिजको बखान?
खोज्नै प¥यो चामल दाल खान ।

मैले दिएँ दान भनेर हिँड्न
आफैँ लिएको ऋणले दिँदैन
पाए अरुबाट समस्त मेरा
हैनन् कुनै चीज निजी यहाँका ।

हेरेर आफ्नो अनुहारलाई
के कोर्नु भित्री मनमा सलाई
बिग्रिन्छ केही दिनमा मुहार
घमण्ड बाँच्दैन सदाबहार ।

छन् पाखुरा यी बलिया भनेर
फुलाउँदै हिँड्नु परेन हेर
शरीर मोटो कसिलो भएर
बन्दैन हात्ती कछुवा बढेर ।

छन् हात मोटा कमिला, झिँगाको
तथापि गर्दैन खिसी अरुको
मान्छेहरु मात्र घमण्ड गर्छन्
छैनन् पखेटा तर माथि उड्छन् ।

बोकेर आफ्नै शिर हिँड्नलाई
कदापि गाह्रो नपरोस् मलाई
यो ज्यान जस्तो छ, यही छ प्यारो
मात्रै नहोस् चित्त कतै अँध्यारो । 

आँखाहरुले छल मात्र गर्छन्
यी कानले सीमित बात सुन्छन्
मान्छे कुनै चार किताब किन्छ
पढेर ब्रह्माण्ड कहाँ सकिन्छ ?

म देख्छु राम्रो, तर खास के छ?

म लेख्छु राम्रो, परिवेशले छ 
भनूँ भने गाउँछु गीत मीठो
अभ्यासले हो, सुर तालले हो ।

मैले नदेख्ने दुनियाँ अरु छन्
मैले नलेख्ने कविताहरु छन्
हजार छन् बुझ्न सकिन्न भाषा
घमण्डले मात्र दियो निराशा । 

जाँदैछु छाडेर स्वदेश आज (उपजाति)

 ‘यौटा चरा हूँ’ यति सोच्नुपर्छ

हुर्केर मैले गुँड छोड्नुपर्छ

यो चाहना होइन बाध्यता छ

स्वदेश छाडेर हिँडे म आज ।

जानै नपाए पनि शान्ति छैन

जाऊँ भने चित्त खुसी हुँदैन

भूस्वर्ग यो देश पछाडि छाडी

म बढ्न सक्थेँ कसरी अगाडि ?

देखेर मैले सपना नमीठो

स्वयम् बनाएँ विपना नमीठो

देख्दैछु संसार घमाइलो छ

तथापि कस्तो नरमाइलो छ ।

थिए हितैषी जन इष्टमित्र

आए विमानस्थल क्षेत्र भित्र

‘एक्लै नजाऊ त्यति दूरसम्म’

कसै भनेनन् किन हो अचम्म ।

गर्दैछ हाँसेर विदाइ साथी

पीडा हजारौँ थपिए ममाथि

विमान चढ्दा पनि रोकिएन

सामान जोख्दा मन जोखिएन ।

आफ्नै पखेटा जबसम्म छैन

आकाशमा मार्ग छ देखिँदैन

र उड्नलाई सजिलो रहेछ

सामान ल्याएँ मन पो छुटेछ ।

नसोध गन्तव्य कतै कसैले

उडेँ अरूको भरमा त्यसैले

ओर्लिन्छु कस्तो स्थल टेक्नलाई

मिल्नेछ कस्तो दिन देख्नलाई ?

पुगेँ भने स्वर्ग स्वदेशजस्तै

आमा म लेख्नेछु चिठी प्रशस्तै

बसेर टाढा नजिकै हुनेछु

सधैँ खुसीमात्र पठाउनेछु ।

म विश्वकै सुन्दर देशमा छु -उपजाति

हिमाल हीरासरि टल्किदिन्छ

पहाड मानौँ मणिबाट बन्छ

झन् आँगनीमा सुनको तराई 

छ खास धेरै घर यो मलाई ।

हेरूँ म अग्लो चुचुरो चढेर

देखिन्छ आफ्नै घरबार धेर

आफ्नै भकारी अनि खेत बारी

म हात जोडूँ कसको अगाडि?

होलान् छिमेकी खुब शक्तिशाली

आए भने ती निहुँ खोज्नलाई

मेरो नि छाती कमजोर छैन 

लुकेर भाग्ने निमुखा म हैन ।

छ देश प्यारो जब प्राणभन्दा

को हुन्छ अर्को बलियो मभन्दा

आशा करोडौँ जनको ममाथि 

जित्नेछु राखी इतिहास साक्षी ।

नक्सा छ सानो तर देशभित्र

स्वयम् अटेको छ जगत् समस्त

संसारकै उच्च चुली यहीँ छ

र शान्तिको द्वार खुला यहीँ छ ।

जसै पहाडी रङ भुल्न थाल्छ

गुराँस पाखाभरि फुल्न थाल्छ

उजाडिने मौसम छैन जस्तो

बसन्तको अन्त हुँदैन जस्तो ।

महोत्तरी, धादिङ, दाङ, डोटी

घुमेर के पुग्छ र एकचोटि ?

कतै नजाऊँ पनि धेर्य टुट्छ

जाऊँ भने पश्चिम, पूर्व छुट्छ ।

बतास उड्दैछ सुवास बोकी

नेपाल यो सुन्दर वाग हो कि 

सोधे कसैले यति मात्र भन्छु

म विश्वकै सुन्दर देशमा छु ।

महामूर्ख हूँ कि ?

यहाँ जिन्दगी बाँच्नुको सार के छ

खरानी बनी जानुपर्ने रहेछ ।

सकेसम्म दौडिन्छ मान्छे तथापि

सबै चेतना अन्त्यमा हुन्छ साथी ।

कहाँबाट आई कहाँ जानुपर्छ

चढी यो सवारी कहाँ झर्नुपर्छ ?

कसैले समाएर डोर्‍याउँदैन

त्यसैले कसैको भरोसा हुँदैन ।

अँध्यारो छ अस्पष्ट लाग्दैन घाम

हराएँ कुनै मार्गको बीचमा म ।

यहाँ को समस्या समाधान गर्छ 

कसैले बताऊ कता हिँड्नुपर्छ ।

कुनै भक्त ढोगेर ढुङ्गा खुसी छ

कतै भोजमा मोजमा जिन्दगी छ

यहाँ रीत यस्तै छ जानिन्न केही

म केही नबुझ्ने महामूर्ख हूँ कि ?