जेठ १९, २०७९

याे बिहानी प्रहर कति शालीन छ, कति सुन्दर छ, कति विशेष छ । जिन्दगीले फेरि याैटा सुनाैलाे सुरूवात पाएकाे छ । म धन्य छु याे संसारमा । अाज जिन्दगी फेरि सुरू भएकाे छ तर पनि शून्यबाट हैन, मैले हिजाेकाे अनुभव, हिजाेकाे सिकाइ र हिजाेकै उपलब्धिहरूबाट अाज सुरू गर्न पाएकाे छु । मलाइ यति घमण्ड लागिरहेकाे छ अाफैँलाइ हेरेर । मसित जे छन् सबै सुन्दर छन् । मेराे अनुहारमा कुनै दाग छैन, मनमा कुनै बेचैनी छैन, तनमा कुनै दुखाइ छैन । याैटा मानिसलाइ याे भन्दा ठूलाे खुसीकाे कुरा अरू केही छैन । हिँड्न मन लागे म हिँड्न सक्छु अाफ्नै खुट्टाहरूकाे सहाराले, बाेल्न मन लागे म बाेल्न सक्छु एक्लै पनि, लेख्न मन लागे मसित लिपीहरूकाे ज्ञान पनि छ र केही खाली पानाहरूपनि । मेरा अाँखाहरूले पनि सबै कुरा यथावत् नै देख्न सक्छन् । म याे भाैतिक संसारलाइ अाफ्ना नयनहरूले ग्रहण गर्न पनि सकिरहेकै छु । चाहेमा म अहिले चराहरूकाे संगीत पनि सुन्न सक्छु, ससाना छाउराहरूकाे नरम भुत्लालाइ छाेएर अानन्द पनि लिन सक्छु । म धेरै स्वतन्त्र र खुसी छु । 

यसका अलाबा मलाइ कुनै कुराकाे सुर्ता छैन, कुनै कुराकाे कमि छैन । मेरा शरीर हरेक तवरले स्वच्छ छ । मेराे मस्तिष्कमा कुनै खराबी छैन । मेराे चित्त पवित्र छ । मनमा कुनै कुराकाे डर र चिन्ता छैन । कुनै ठाउँमा कुनै प्रकारकाे घाउ भएकाे जस्ताे महसुस भएकाे छैन । यति नै काफी छ मलाइ अाजकाे लागि खुसी हुनका लागि । 

नेपाल छैन सानाे – दिक्पाल

लाखाैँ पहाडलाइ छाडी हिमाललाइ

जान्छाै विदेश साथी दुख्दैछ देशलाइ

मेची पुगूँ कि काली छैनन् कतै बिरानाे

भन्दैछ देवकाेटा नेपाल छैन सानाे ।

खर्चेर साल लाखाैँ काेरेछ एक चित्र

खाेजेर हेर साथी के छैन देशभित्र 

ठूलाे छ चित्त मेराे अग्लाे छ माथि छानाे

भन्दैछ देवकाेटा, नेपाल छैन सानाे ।

जान्छन् उडी बचेरा छाडेर माउ अाफ्नाे

प्याराे भयाे अरूकाे बिर्सेर ठाउँ अाफ्नाे

खर्ची कराेड पैसा पाइन्न काख न्यानाे

भन्दैछ देवकाेटा नेपाल छैन सानाे ।

बेचेर मूल्य ताेकी के अर्थ जिन्दगीकाे

अाफ्नै थलाे भिजाए हुन्थ्याे भलाे नदीकाे

बस्नेछ नाम तिम्राे याे देशमा फलानाे

भन्दैछ देवकाेटा नेपाल छैन सानाे ।

Version Conflict: गुरू

तिम्रै अक्षर अाउनेछ महिमा तिम्रो म लेखूँ भने

तिम्रै शब्द सुनिन्छ फेरि मुखले केही म बाेलूँ भने

तिम्रै भाव विचार हुन्छ कविता मैले सुनाएपनि 

तिम्रै दर्शन दृष्टिकाेण तरिका मैले सिकाए पनि । 

तिम्राे सिन्धु पुगेर एक करूवा पानी उभाएपछि

लाग्याे याे मरुभूमिमा सयजुनी बाँचिन्छ अाएपछि ।

मेराे नाम फलानु भन्नु पहिले तिम्रै चिनारी दिऊँ

अाशीर्वाद मिलाेस् सदैव गुरूकाे अाफ्नाे अहम् बिर्सिऊँ ।

चाहिन्न केही अरू

मेरो यो मुखमा मिठो र गुलियो मात्रै परोस् भन्दिनँ

मेरो आँगनमा सधैँ कुसुमको बर्सात होस् भन्दिनँ

छातीमा पुसको चिसो पसिरहोस् हाेस् अाङ नाङ्गो बरु

मेरो देश स्वतन्त्र सुन्दर रहे चाहिन्न केही अरू ।

सानो होस् झुपडी पहाड भिरमा यो जिन्दगानीभरि

दुःखैदुःख, अभाव होस् कठिन होस् मेरो कहानीभरि

पैसासङ्ग विशाल देश जनता साटेर पो के गरूँ

वैरीको अघि झुक्न लुक्न चाहिन्न केही अरू ।

मान्छेको सिप देखिए, प्रकृतिको पाइन्न पृथ्वीभर

यी हाम्रा हरिया पहाड चुचुरा यस्तै रहोस् सुन्दर

होलान् लाख हिमाल खोँच पहरा गाह्रा उकालाहरू

यौटा पर्वतमात्र चढ्न सकिए चाहिन्न केही अरू ।

छैनन् जीवनमा करोड रुपियाँ कुम्ल्याउने चाहना

मैले ईश्वरको अगाडि अहिले के गर्नु खै प्रार्थना

मात्रै शान्त खुसी समुन्नत रहून् आफन्त साथीहरू 

आमाको गह भत्किई नचुहियोस् चाहिन्न केही अरू ।

नयाँ बिहानी

उठेँ बिहानै सबतर्फ हेर्छु

देखेर पात्राे सहसा म फेर्छु

अरू कुरा देख्दिन फेर्नुपर्ने

पाएँ नयाँ जीवन लेख्नुपर्ने । 

अाहा मलाइ सुखसैल मात्र

राखेछ दैलाेअघि अाजमात्र

मीठाे बिहानी र खुला उज्यालाे

र छैन मेराे मनमा अँध्याराे ।

छ शान्ति काेठाभरि अाज टम्म

सुनिन्न काेलाहल दूरसम्म

यस्ताे छ माहाेल िबहान बेग्लै

लाग्दैन दिक्दार भएर एक्लै ।

लाग्दैछ यस्ताे कि कहाँ छु अाज

पुगेँ नयाँ देश चढी जहाज

जहाँ कुनै चीज नपाउँदा नि

भइन्न दुःखी म खुसी हुँदा नि ।

बाँकी सबै काम हिजै सकेछ

याे जिन्दगी अाज  नयाँ भएछ । 

मेरो गाउँ

पृथ्वीको एउटा कुनामा धेरैले नदेखेको नसुनेको यौटा शान्त सुन्दर मेरो सानो गाउँ छ । प्रकृतिको यौटा बगैँचा हो अथवा यौटा फूल हो जो अरु रुखहरुको शीतलतामा फुलिरहेको छ। सिङ्गो मुलुकमा भूकम्प आइरहँदा पनि मेरो गाउँ आफ्नो मनलाई स्थिर राखेर तपस्या गरिरहेको जस्तो देखिन्छ ।  विश्वमा एकमात्र त्यस्तो ठाउँ जहाँ पुग्दा मेरो मनमा चैन हुन्छ । मलाई मेरो गाउँ कति प्यारो छ भनेर शब्दमा लेख्न सकिन्न ।

मेरो गाउँ दश घरपरिवार रहेको यौटा छुट्टै ग्रह हो । हामी चौवालिस जनाको लागि यौटा पृथ्वी हो यो गाउँ । ठूलठूला पहाडहरुको बिचमा माटो थुपारिएको यो सानो डाँडो दुनियाँको नजरमा लुकिरहेको जस्तो देखिन्छ होला तर हामी लुकिरहेका हैनौ सुखमा जिन्दगी जिइरहेका छौ । पहाड होचो भएपनि बिहानी सूर्यको ताजा किरण दैलोमा आइपुग्छ र अँध्यारोमा समेत हामीलाई न्यानो पठाइरहन्छ । मध्य दिनमा जब शहर उम्लिरहेको हुन्छ हामी घाम ताप्दै चिसो हावा पिइरहेका हुन्छौँ । दुईतिरबाट मीठो सुवासयुक्त बतास आएर जब यो तनमा स्पर्श दिन्छ तब यो भूग्रहको मुटु नै मेरो सानो गाउँ हो भन्ने भान हुन्छ । यहीँ मेरा बुवाहरूले कट्यान माटोको इट्टा बनाएर घर बनाउनुभएको थियो । यहाँको जमिनमा लड्दा पनि चोटपटक लाग्दैन किनकि यो जमिन कुनै बेलायती शहरजस्तो पत्थरले बनेको हैन, नरम माटाेले बनेकाे हाे ।

कहिलेकाहि सोच्छु, मेरो गाउँ गाउँ हैन फूलबारी हो, सबै पुतलीहरुको जम्काभेट हुने ठाउँ हो, सबै चराचुरुङ्गीहरूको माइती हो, बिरुवाहरुको सङ्ग्रहालय हो । त्यति भन्दा धेरै कुरा छुटेका छन्, यो गाउँ पानीका थोपाहरूको सङ्गीत सिक्ने ठाउँ हो, कविहरूको कविताको स्रोत पनि हो । जसरी म मेरो घर भन्दा मेरो गाउँलाई सम्झिन्छु, मेरो गाउँ भन्दा यहाँका वनजङ्गल, डाँडापाखा, खोलानाला, झरना छहरा, घाँसदाउरा, धारापानी, बोटबिरुवा , चराचुरुङ्गी, पातपतिङ्गर सबै सबै कुराहरू सम्झिन्छु । राष्ट्रकविको 'खोला र नाला सँगिनी हजार, आएर भेट्छन् वनको पुछार' गुन्गुनाइरहँदा म मेरो गाउँको सिरानबाट बग्दै पुछारसम्म पुग्छु जहाँ गाउँको दुईतिरबाट बग्दै, दर्जनौं झरनाहरू बन्दै, आएका खोलाहरू एकअर्कासँग मिसिन्छन् । मलाई मेरो घरपनि दरबारभन्दा विशाल लाग्छ किनकि जब म मेरो घरलाई हेर्छु घरको वरिपरि टाढा टाढा सम्म फैलिएका खरबारी र त्यो भन्दा पनि पर परसम्म फैलिएका हरिया जङ्गललाई एकैचोटि हेरिरहेको हुन्छु । र म यो प्रश्न आफैलाई सोध्छु, यति ठूलो घर यो संसारमा कसको छ होला ? एक तवरले त मलाई जङ्गली भने पनि कुनै आपत्ती छैन । म त गर्वसाथ भन्छु, म जङ्गलमा घुम्नु, पाखामा रम्छु र गाउँमा हराउँछु । मलाई यो पत्थरबाट बनेका सयौँ तलाका महलहरूभित्र थुनिनु छैन, मलाई त यी डाँडापाखा, नदीनाला, बोटविरूवाहरू, चराचुरुङ्गीहरू र किराफट्याङ्ग्राहरूसँग समय बिताउन मन छ । सिसाका झ्यालहरु थुनेर भित्र एसी चलाइरहँदा मेरो छाला चिसो भइसक्दासम्म पनि यो मन शीतल हुँदैन । सहरका महँगा रेष्टुरेण्टहरूमा पन्ध्रथरी  परिकार मुखमा चलाइरहँदा पनि मैले भीरपाखाका पात टिपेर चपाएजस्तो स्वाद पाउँदिन । शरीरका अङ्गहरुमा धातुहरूले बेरिरहँदा मानिसहरूलाई आनन्द मिल्दो हो, मलाई क्यान्सर पलाएको जस्तो लाग्छ । अरूलाई शरीरमा त्यस्ता अनावश्यक चिजहरू झुण्ड्याइरहँदा आफू हावामा तैरिएकोजस्तो लाग्दो हो, मलाई कसैले भुईँतिर तानेको जस्तो लाग्छ । महँगा विदेशी पहिरन लगाइरहँदा अरूलाई अरूभन्दा अग्लिएकोजस्तो लाग्छ होला, मलाई थिचिएको जस्तो लाग्छ । आफैँ कसैको तल चेपिएको जस्तो लाग्छ । मलाई त स्वतन्त्रता चाहिन्छ, खुसी चाहिन्छ र आनन्द चाहिन्छ ।

मानिसहरूकाे लागि एउटा सानाे अन्नकण्टार कुना कन्दरा हाे मेराे गाउँ, तर मेराे लागि याे पृथ्वीकाे मुटु हाे, बिचकाे भाग हाे, केन्द्रबिन्दु हाे । मेराे गाउँकाे कुनै चाैताराेकाे शीतल छहारीमा मध्यदिनमा म पल्टिएर मस्त हावा लिइरहँदा कसैले मलाइ टाढाबाट सानाे देख्दाे हाे, दयनीय देख्दाे हाे, कमजाेर देख्दाे हाे । तर मलाइ अापफू याे संसारकाे सिंहासनमा सुस्ताइरहेकाे भान हुन्छ । त्यति अानन्द याे संसारमा इश्वरलाइ पनि नहुँदाे हाे । त्यति धेरै फुर्सद याे संसारमा निर्जीव वस्तुहरूलाइ पनि नहुँदाे हाे । 

कहिलेकाहिँ म हिंडेर टाढा जान्छु र फर्केर हेर्छु अाफ्नाे घरलाइ

र प्रश्न गर्छु अाफैँलाइ 
यति ठूलाे घर संसारमा कसकाे हाेला ?

बिचमा एउटा झुपडी

झुपडीकाे चारैपट्टि बारीका पाटाहरू
त्याेभन्दा परपर सम्म फैलिएर रहेका खरबारी

त्यसपछि अाँखामा नअटाउने पाखा, पखेरा, पहाड, हरिया वनजङ्गल

दुइतिर युगाैँसम्म बगिरहने खाेलाहरू

खाेलाहरूमा बनिरहेका झरनाहरू, तालतलैयाहरू 
र याे विशाल साम्राज्यलाइ माथिबाट ढाकिरहेकाे ढकनीजस्ताे नीलाे अाकास ।

आमा

आमा उद्गम  बिन्दु हुन् भुवनकी हुन् सृष्टि सञ्चालिका
सारा जीवनकी विशिष्ट सँगिनी हुन् प्रेरणा शिक्षिका
आमा नै परिवारकी हृदय हुन् सत्भावकी स्रोत हुन्
देवी हुन् यस अर्थमा सयवटा धन्दा गरी भ्याउँछिन् ।१।

मायाको छ समुद्र जोसित यहाँ आमाहरू मौन छन्
सानो चित्त हुनेहरू हृदयले माया गरेँ भन्दछन्
आमा जल्न तयार छिन् अनलमा सन्तानका खातिर
कस्लाई यति प्यार गर्छ कसले यो विश्वमा आखिर ।२।

जो रोइन् सब जिन्दगीभरि त्यही सानो कुनामा बसी
छोरो विश्व घुम्यो भनेर जहिल्यै हाँस्छिन् मनाई खुसी
मेरै बात सुनाउँछिन् यदि कुनै आए भने मानिस
बोल्दैनन् घरमा पसेर बटुवा छन् दिक्क आमासित ।३।

छिन् आफू कमजोर जीर्ण जहिल्यै चिन्ता छ सन्तानको
देख्छिन् दूर पहाडबाट सपना यूरोप–जापानको
पृथ्वी सुन्दर सौम्य शान्त हुनुमा आमा छ तिम्रै दया
पीडामा पनि मुस्कुराइरहने को बुझ्छ तिम्रो कला ।५।

जस्को कारण जिन्दगी छ सजिलो – यात्राहरू सुन्दर
आमा छिन् र त फर्किने मन भयो सम्झेर आफ्नै घर
साथी जीवनमा असङ्ख्य सपना साँचेर के अर्थ छ
आमाकै मुख अन्धकार छ भने बाँचेर के अर्थ छ ? ।६।